OMSCHRIJVING

Verticale, eencilinder, enkelwerkende, watergekoelde, viertakt,gloeikop motor met een atmosferische inlaat- en een nokgestuurde uitlaatklep, uitgevoerd als scheepsmotor met aangebouwde keerkoppeling.

Het vermogen is ongeveer 18 Pk met als brandstof ruwolie of petroleum.

GESCHIEDENIS

De motor is na fabricage niet verkocht en bleef zonder cilinderkop incompleet.

Na de oorlog in 1945 heeft Th.J. Heesen een kop laten gieten en deze geplaatst. (bron: dhr. Heesen).

Van de rest van de geschiedenis is helaas niets bekend

Jaren later bleek de motor een van de vaartuigen van Busker Hei- en waterwerken in Zaltbommel aan te drijven.

De heer Busker had een verzameling van oude stoommachines en motoren.

Toen in 1992 het Stoom- en Energiemuseum in Zaltbommel werd opgericht, zijn de machines daarheen verhuisd. In 2005 moest het Zaltbommels Stoom- en Energiemuseum worden opgeheven en is de gehele collectie overgedragen aan het van Osch Museum.

De motor is na fabricage niet verkocht en bleef zonder cilinderkop incompleet.

Na de oorlog in 1945 heeft Th. J. Heesen een kop laten gieten en deze geplaatst. (bron: dhr. Heesen).

Hij is toen geplaatst in een binnenvaartschip. Van de rest van de geschiedenis is helaas niets bekend

Jaren later bleek de motor terechtgekomen in een van de vaartuigen van Busker Hei- en waterwerken in Zaltbommel. De heer Busker had een verzameling stoommachines en motoren.

Toen in 1992 het Stoom- en Energiemuseum in Zaltbommel werd opgericht, zijn de machines daarheen verhuisd. In 2005 moest het Zaltbommels Stoom- en Energiemuseum worden opgeheven en is de gehele collectie overgedragen aan het van Osch Museum.

De motor kon niet meer draaien. Daarom is hij tijdelijk op een mooie plek in het museum tentoon gesteld, maar het van Osch Museum probeert de machines zoveel mogelijk in de oude staat dus draaiend terug te brengen. Zoals vroeger.

Bij de renovatie bleek het achterhalen van gegevens al meteen een probleem.

De productie van B. A. Heesen Scheepsmotoren, Omval 130C in Amsterdam was waarschijnlijk niet erg groot. Er is geen spoor van een type of een machinenummer te vinden. Er is geen technische informatie vastgelegd. We moesten dus putten uit onze eigen ervaring.

RESTAURATIE

In maart 2020 is de motor uit het museum naar de werkplaats gebracht en gedemonteerd. Toen bleek dat de cilinderkop aan de binnenzijde een forse scheur vertoonde. Eerst getracht zelf de scheur te lassen.

Omdat dit niet lukte is de kop naar een gespecialiseerd bedrijf gestuurd, maar al snel bleek dat het oorlogsgietijzer van zo’n slechte kwaliteit was dat lassen niet mogelijk was.

Een cilinderkop is een gecompliceerd gietstuk onder meer door de interne koelkanalen.

Een nieuw gietstuk maken is wegens de kosten die dat tegenwoordig meebrengt haast niet meer mogelijk

Nog niet zo lang geleden zou dat betekenen dat de motor nooit meer zou kunnen draaien. Maar ‘onmogelijk’ is een woord wat niet voorkomt in het woordenboek van het van Osch Museum. Dus is er naar een oplossing gezocht.

En die is gevonden, want gelukkig hebben we tegenwoordig moderne technieken.

De kop is nauwkeurig opgemeten. Daarna is met een computer tekenprogramma een 3-D tekening gemaakt waarmee met een computergestuurde freesmachine een nieuwe kop in twee delen kon worden vervaardigd. 

Door de kop in twee delen te maken konden de noodzakelijke koelkanalen worden gerealiseerd. 

Deze twee delen zijn met bouten en pakkingen aan elkaar bevestigd. De nieuwe kop van hoog kwalitatief gietijzer zal de krachten in de cilinder zeker in toom kunnen houden.

De keerkoppeling heeft geen klemband voor de achteruitstand. De grote conische tandwielen zijn buitenom voorzien van remvoeringmateriaal.

Aan de motorzijde zit een conisch tussenhuis met aan de buitenkant ook remvoeringmateriaal.

Bij de motor in vooruitstand grijpt de remvoering van het grote tandwiel in het tussenhuis en de remvoering van het tussenhuis in het koppelingshuis en brengt zo het vermogen rechtstreeks over naar de uitgaande as. De schroefdruk bekrachtigt de koppeling.

In de vrijloop worden de koppelingen van het voorste tandwiel, het tussenhuis en het koppelingshuis ontkoppeld

In achteruitstand wordt de tandwielenset vastgedrukt in het tussenhuis. Het koppelingshuis is ontkoppeld. Door de planeetwielen vast te zetten gaat het achterste tandwiel de andere kant uit draaien en neemt het koppelingshuis mee. Ook hier bekrachtigt de schroef dus de koppeling. Het tussenhuis heeft de functie van de klemband bij andere motoren.

De middeldruk brandstofpomp is een plunjerpomp en wordt bediend door de motoras. De pomp is gereviseerd en de verstuiver is voorzien van een nieuw inspuitdeel

De regulateur die de opbrengst van de brandstofpomp regelt wordt gestuurd door een flens op de as tussen het motorblok en de keerkoppeling. 

De gloeikopbrander werkte op petroleum, maar is omgebouwd naar gas.

De Bosch smeerolieautomaat heeft naast een slingertje voor handbediening een koppeling naar de motoras. De pomp smeert automatisch de cilinderwand en de hoofdlagers. 

Tot slot is de fundatie geschikt gemaakt aan onze eisen en is de motor naar het museum gebracht. 

Daar zijn de aansluitingen gemaakt op het centrale uitlaatsysteem van het museum en het startlucht- en koelsysteem. Vooral het lassen van de uitlaatleiding was een lastige klus.

Toen de opstelling gereed was werd de bekende betegeling aangebracht. 

Origineel werd de motor door het vliegwiel aangegooid. Een heel zwaar werk en niet ongevaarlijk. Gelukkig hebben we in de nieuwe cilinderkop een startluchtaansluiting kunnen bouwen. 

Nu de motor bijna klaar is, moet alles nog worden ingeregeld en afgesteld komt.

En dat kost altijd héél veel tijd, energie en veel frustratie.